Zoals mijn trouwe volgers waarschijnlijk weten, heb ik naast natuurfotografie ook wel iets met nacht- en avondfotografie. Meestal ga ik daarvoor naar een stad met – bij voorkeur – mooi uitgelichte bezienswaardigheden en leuke oude straatjes.
Afgelopen paddestoelenseizoen ben ik echter ook de bossen ingetrokken. Zo heel af en toe lees je in de media namelijk wel eens een artikeltje over lichtgevende paddestoelen. Dat wilde ik wel eens met eigen ogen zien. Ik had er aanvankelijk weinig fiducie in, maar ze bleken dus echt te bestaan en meer dan je misschien denkt…
Voor een kwalitatief betere weergave loont het de moeite de foto’s even aan te klikken!
De eerste die ik zag, vond ik in de AWD. Nou weet iedereen dat je daar ’s nachts niet mag komen, maar stelen mag ook niet…
Een natuurlijk verschijnsel leek het niet te zijn. In eerste instantie was er zelfs helemaal niets te zien. Pas toen ik minimaal een kwartiertje roerloos en op gepaste afstand bij een paddestoel had gezeten, gebeurde het: het licht floepte aan! En kort daarna even verderop nog één.
Niet alleen in de AWD overkwam me dit, maar ook in Leyduin, Groenendaal en vooral op Elswout heb ik het zien gebeuren.
Het was een prachtig gezicht. Ik voelde me als in een sprookjesbos. Bovendien was de hoeveelheid licht voldoende om er foto’s van te maken!
Nachtenlang heb ik liggen piekeren over wat dit nu zou kunnen zijn. Pas na een serie anti-inbraakspotjes op TV ging er ook bij mij een lichtje branden…
Ramen dicht, lichtje aan en deur op slot! Dat moest het zijn: de kabouters zijn niet thuis! Raam of deur heb ik echter in een paddestoel nooit kunnen ontdekken, maar dat kan aan mij liggen.
Het zou ook nog zo kunnen zijn dat ze juist wél thuis zijn en speelt inbraak helemaal geen rol in kabouterland. Ze zitten gewoon de krant te lezen of een goed boek. Goeie verklaring, toch?
Maar nu even serieus. Degenen die niet alleen mijn plaatjes bekijken, maar ook af en toe een stukje tekst lezen, weten dat ik ook graag wat fantaseer en/of een zwamverhaal ophang.
Ik ben veel te netjes opgevoed om ’s nachts stiekem in de AWD te blijven en ik ga ook niet in het holst van de nacht stil bij een paddestoel zitten wachten tot er iets gebeurt, wat dan ook. Daarvoor is mijn bed me veel te lief.
Sommige paddestoelen geven echter zeker wél licht, maar dat is zo minimaal dat je dat bij de huidige lichtvervuiling niet kunt zien. De Echte Honingzwam zou het doen en in de Leidse Hortus botanicus is de Australische Lantaarnzwam soms te bewonderen. Nou moet je je daar niet teveel bij voorstellen, want alleen in een aardedonker kamertje zou je er iets van kunnen waarnemen. Maar ze schijnen dus echt… wel te bestaan.
Toch kun je op het wereldwijde web – als je een beetje goed zoekt – foto’s vinden van Glowing Mushrooms, Gloeiende Paddo’s. Vaak hele mooie ook nog. Tenminste, dat vind ik. En zoals het een jonge onderzoeker betaamt, wilde ik graag weten hoe die tot stand komen.
Als je nog wat dieper zoekt (YouTube o.a), kan je ook daar wel het één en ander over vinden*). Niet iedereen is er even mededeelzaam over, maar toch heb ik er voor mezelf een soort recept uit kunnen destilleren, waarmee ik aan de slag ben gegaan.
Nu wordt het even serieus en technisch, maar voor diegenen die er belangstelling voor hebben, wil ik toch proberen uit de doeken te doen hoe ik de volgende foto heb gemaakt.
Het begint met focus stacking. Je wilt namelijk een paddestoel die van voor tot achter scherp is, mét behoud van een mooie bokeh. Dat krijg je alleen voor elkaar bij een grote diafragma opening – f/2.8 of f/3.5 bijvoorbeeld – en dan ontkom je dus niet aan focus stacking. Hierbij neem je een serie foto’s op waarbij het focuspunt steeds een beetje verder weg ligt. Hoeveel opnames je nodig hebt en met wat voor focusafstandsverschil hangt af van de grootte van je onderwerp, de afstand tot je onderwerp en het diafragma. Een kwestie van uitproberen. Nou ben ik in het gelukkige bezit van een Olympus systeemcamera die dat goed kan. Niks geen gedoe met een rail of statief, gewoon uit de losse pols. Onderstaande foto is opgebouwd uit 14 foto’s. Het samenvoegen (stapelen, stacken) kan je doen in Photoshop of met een ander fotobewerkingsprogramma. Ik gebruik daarvoor Helicon Focus.
De basis is nu gelegd. Van deze uitgangsfoto maak je thuis een donkere ‘nachtfoto’, door in de fotobewerkingssoftware wat met belichtingsschuifjes te spelen. Zoiets bijvoorbeeld.
Tijd voor de volgende foto. De camera hoeft niet per se op statief, maar moet op één of andere manier wel ongeveer in dezelfde positie gehouden worden. Het gebruik van een draadontspanner is daarbij ook wel handig. De volgende foto maak je met een klein diafragma (f/10-16) om de hele paddo weer scherp te krijgen. Dat de achtergrond daardoor nu een stuk onrustiger wordt, maakt niet uit. Deze foto gebruik je niet, het is alleen nodig ter controle (op de display van je camera).
Is de scherpte oké dan zet je om te beginnen de AF (autofocus) uit en ga je onderbelichten. Vervolgens ga je de zwam beschijnen met een eenvoudige LED zaklamp, liefst één die verschillende lichtsterkte-standen heeft. Beschijn de hoed van de zwam van boven en schuin achter. Experimenteer wat met posities en lichtsterkte en maak verschillende opnames. Als de lamp of je hand zichtbaar is op de foto is dat geen probleem.
Je hebt nu een basisfoto, een focus reeks en een serie belichtingsfoto’s, in totaal iets van – pak ‘m beet – 25 opnames. In principe is het fotografiegedeelte nu klaar en is het verder een kwestie van thuis achter de computer de foto’s bewerken en samenvoegen. Een fotobewerkingsprogramma dat met lagen en maskers kan werken is dan wel noodzakelijk. Ik gebruik daarvoor het betaalbare Photoshop-alternatief ASCDSee, maar er is vast ook gratis software te vinden. Ik heb ze nooit geprobeerd. Werken met lagen en maskers had ik tot hiervoor nooit serieus gedaan, maar je bent nooit te oud om te leren…
Foto 12c wordt laag 1 en daarop plaats je een tweede laag, foto 12e in dit geval. Stel de opaakheid (opacity) in op ca. 50% en controleer de uitlijning. Ze moeten exact over elkaar heen vallen. Stel indien nodig bij. Ziet het er goed uit dan de opacity weer terug naar 100% zetten.
Van foto 12e wil je alleen het verlichte deel van de zwammenhoed zien, dus moet je er een zwart masker op toepassen om dan met een witte penseel (brush) het gewenste deel zichtbaar te maken. Doe dit voorzichtig, met eerst een lage opacity (10-20%) van de penseel. Ga je hierbij per ongeluk toch iets te ver dan verander je simpelweg de penseelkleur van wit naar zwart en kun je de fout herstellen. Werk naar een zo natuurlijk mogelijk ogend beeld toe. Oefening baart kunst!
Schilder net zoveel masker weg tot je tevreden bent over het resultaat. De hoeveelheid licht kun je eventueel naar wens nog bijstellen met de (laag)opacity. Tevreden? Dan de lagen samenvoegen door te exporteren naar JPG (of beter TIFF) bestand en dan eventueel nog wat nabewerken (verscherpen, helderheid, licht/donker, wat je maar mooi vindt!)
Het eindresultaat had er ook zo uit kunnen zien:
Ik hoop dat het een beetje duidelijk is hoe je zoiets aanpakt. Er zijn echter meerdere wegen die naar Rome leiden, maar daar ga ik nu verder niet op in. Behalve het hoofdstukje focus stacking; dat is niet per se noodzakelijk. Als je geen moeite hebt met een onrustige achtergrond dan kan je de basisfoto (laag1) ook direct met een klein diafragma opnemen en dan evt. de achtergrond wat vervagen.
Hieronder volgt nog een drietal fotoparen, waarvan links steeds de oorspronkelijke ‘daglicht’ basisfoto staat en rechts één van de mogelijke eindresultaten. Even aanklikken voor een groter beeld…
04 Dag 
04 Nacht
Ik had mijn uiteenzetting over het maken van GloeiPaddo’s natuurlijk moeten beginnen met het belangrijkste en het meest tijdrovende onderdeel van het hele proces: het zoeken naar een mooie en geschikte compositie! Bij voorkeur hogerop: als je de paddo’s van onderaf kunt fotograferen is dat een groot voordeel. Niet alleen is de uitvoering dan eenvoudiger, het resultaat is vaak ook veel mooier.
05 Dag 
05 Nacht
Ik moet eerlijk toegeven dat ik me in deze fase nog niet heel erg druk heb gemaakt over dit onderdeel. Mijn geklungel heeft dan ook lang niet altijd tot de gewenste resultaten geleid, maar daar ging het nu ook nog niet om.
10 Dag 
10 Nacht
Toegift: Bij gebruik van een gewoon wit LED-lampje wordt het doorschijnende licht meestal geel, in diverse tinten. De witbalans speelt daarbij een rol, uiteraard. Dat oogt – naar mijn mening – het meest ‘natuurlijk’, maar soms kan een rood of blauw schijnsel ook een mooi effect geven. Dat kan je bewerkstelligen door een gekleurd cellofaantje om je LED-lampje te doen, maar veel eenvoudiger is het draaien aan knoppen voor de kleurbalans (kleurtint, hue) die elk fotobewerkingsprogramma wel heeft. Hiermee zijn de gekste dingen mogelijk, zoals bijvoorbeeld hieronder te zien is. Smaken verschillen!
10 Rood 
10 Blauw 
12 Violet
Ik vond het spannend om deze experimenten uit te voeren, maar dit is natuurlijk pas een begin. Helaas is het paddestoelenseizoen nu vrijwel ten einde, dus zal ik vermoedelijk tot volgend jaar moeten wachten om dit te kunnen perfectioneren. Hopelijk kan ik dan mooiere platen laten zien dan nu, maar het begin is er.
N.B.: Terwijl dit blog al klaar stond voor publicatie maakte ik op de valreep (26 november) nog een rondje Leyduin. Veel was er niet meer te zien, maar een stammetje met Judasoren trok mijn aandacht.
Die had ik sowieso nog niet voor de lens gehad dit jaar; bovendien stonden ze bijna ideaal om te promoveren tot GloeiPaddo#13 : Gloeiende Oortjes leek me wel een toepasselijke naam.
En nu hou ik er echt mee op, voorlopig…. Voor nu een ieder dank voor het (vele) lezen en kijken. Tot een volgende keer.
Voor wie alle foto’s in betere kwaliteit wil zien is hier
DE BEELDENCAROUSSEL
Yemrev Kiekt 
Betoverend mooi opnamen Dick.
LikeLike
Voor mij allemaal te technisch en teveel gedoe maar je hebt er mooie resultaten mee behaald!
LikeGeliked door 1 persoon
Hallo Dick, dank voor je uitgebreide uitleg en je geduld om zulke bijzondere mooie foto’s tot stand te brengen. Leuk te lezen dat je ook met ACDSee werkt, ik dus ook.
Groeten,
Roos
LikeGeliked door 1 persoon
Hoi Dick,
Eens een onderzoeker, altijd een onderzoeker. Dat je een fascinatie voor experimenteren hebt moeten veel bloggers inmiddels wel weten. De resultaten die je er uiteindelijk mee boekt zijn soms verbluffend. Het nieuwste experiment vind ik heel boeiend, dus je snapt dat ik tzt graag het vervolg wil zien. Het geeft weer een heel nieuwe dimensie aan fotograferen. Bovendien, deze beelden zullen je fantasie alleen nog maar meer gaan prikkelen. Ga vooral hiermee verder.
Groet, Kees
LikeGeliked door 1 persoon
Hai Dick,
Ha, je moet er wat voor over hebben, maar dan krijg je wel mooie resultaten.
Het lijkt een ingewikkeld verhaal, maar eigenlijk valt het allemaal wel mee. Het is alleen een tijdrovend klusje, maar gelukkig heb jij een hoop vrije tijd. Alhoewel, dat begint met al die extra workflows aardig op te raken. Als ik naar de resultaten hierboven kijk, dan ben je goed bezig, maar er is nog een hoop winst te halen. Vaak is het een kwestie van oefenen. Bij foto 2 ben je in mijn ogen het best geslaagd. Foto 7 is ook een fraaie. Vooral omdat daar het groen mooi verlicht wordt. Er zou nog iets meer licht uit de hoeden van de paddenstoeltjes moeten komen.
Maar goed bezig Dick.
Groet,
René
LikeGeliked door 1 persoon
Hoi Dick, Wat ongelofelijk knap fotowerk is dit!!! Ik zat gelijk in een sprookje en had dus nauwelijks tijd om je technische verhaal te begrijpen ( wel gelezen natuurlijk…) Zag overal kabouters klagen over waar die lasershow toch vandaan kwam etc… foto 12 is zomaar mijn favoriet. Heel boeiend!
Groetjes,
Maria
LikeGeliked door 1 persoon
Wist ik niet wat een bijzonder verschijnsel. Ik weet wel van het geweizwammetje dat ze gloeien ’s nachts. Je foto’s zijn echt heel mooi.
LikeGeliked door 1 persoon
Hoi Dick,
Haha, wat een leuk hilarisch verhaal, het begin leest als een sprookjesboek. Daarna wordt het serieus en zeker op technisch gebied ben je hier lekker bezig geweest. Het vergt toch wel wat ervaring met een fotobewerkingsprogramma om tot dit resultaat te komen. Ik vind het mooi en waag me de laatste tijd ook steeds meer aan experimentjes. Zo heb ik recent een andere achtergrond via een laagmasker achter een vliegende koolmees geshopt, maar ik ben er een zee van tijd aan kwijt geweest om om al die veertjes heen te schilderen. Knap werk waarbij ik nr.6 en 8 het meest geslaagd vind.
Groeten,
Ad
LikeGeliked door 1 persoon
Dick dit is weer genieten wat zijn ze weer mooi.
Je uitleg is zo helder dat ik het eens ga proberen dank hiervoor.
LikeGeliked door 1 persoon
Wat een verhaal! 🙂 Voor mij hoeven die bewerkingen niet zo, en heb er al helemaal geen tijd voor, maar wel erg leuk en interessant om te lezen en te zien hoe je dit doet. Knap gedaan!
LikeGeliked door 1 persoon
Hoi Dick,
ik geloofde je ook nog met je verlichte paddenstoelen totdat ik verder las!!!!
Nou ja, laat ik het maar bij een sprookje houden en geloven dat de kabouters het licht hebben aangedaan hahahah…. Van dat gestack en stapelen snap ik toch geen snars dus ik geniet gewoon van je supermooie platen 😀
Groetjes, Helma
LikeGeliked door 1 persoon
Ha Dick,
een zwamverhaal? Jazeker, je begint met een heerlijk zwamverhaal. In gedachten droomde ik met je mee door een donker bos met overal oplichtende paddenstoeltjes; in kleurtjes ook nog.
Toen werd ik wakker en las ik je uitleg, die is toch lastiger dan ik had gehoopt.
Maar wat een prachtige resultaten laat je hier zien. Dikke complimenten.
Hartelijke groet, Corrie
LikeGeliked door 1 persoon